قرارداد سلف چیست؟

معامله سلف

منحصرا بنا به درخواست این گونه واحد ها مبادرت به پیش خرید محصولات تولیدی آنها بنماید.

ماده 3

بانکها از فروش محصولات تولیدی پیش خرید شده قبل از تاریخ سر رسید ممنوع می باشد، مگر اینکه کالاهای موردمعامله قبل از سر رسید تحویل بانک شده باشد.

تبصره

فروش این قبیل محصولات پس از سررسید تحویل، حتی قبل از تحویل مجاز می باشد.

ماده4

بانکها مکلفند قبل از انعقاد قرارداد معاملات سلف با بررسی های لازم ، از تحویل محصول یا محصولات مورد معامله در سر رسید مربوط اطمینان حاصل کنند.

ماده 5

پیش خرید محصولات واحد های تولیدی توسط بانکها در صورتی مجاز است که این قبیل محصولات :

1. توسط واحد درخواست کننده تولید شود
2. سریع الفساد نباشد
3. سهل البیع باشد ( به سهولت قابل فروش باشد)

ماده 6

قیمت پیش خرید محصولات تولیدی تویط بانکها با توجه به عوامل موثر در تعیین قیمت از جمله پیش بینی قیمت فروش آنها در سر رسید تحویل و همچنین سود بانک تعیین خواهد شد.

در هر حال قیمت پیش خرید نباید از قیمت نقدی این گونه محصولات در زمان انجام معامله بیشتر باشد.

تبصره

حداکثر و یا حداقل میزان سود بانکها برای تعیین قیمت فروش توسط شورای پول و اعتبار تعیین خواهد شد.

بهای تمام شده مبنای محاسبه سود قرار خواهد گرفت.

ماده 7

بانکها مکلفند در معامله سلف موارد زیر را رعایت نمایند و در قرارداد مربوط ملحوظ نمایند :

تعیین مشخصات اصلی این قبیل محصولات به نحوی که مشخص کننده قیمت باشد

پرداخت تمام قیمت پیش خرید محصولات مورد معامله به فروشنده در زمان انجام معامله

تعیین محل تحویل محصولات پیش خرید شده

تعیین تاریخ تحویل محصولات پیش خرید شده

تعیین مقدار، تعداد ، وزن و سایر مشخصات متعارف محصولات مورد معامله

ماده 8

بانکها در صورتی مجاز به پیش خرید محصولات تولیدی می باشند که زمان تحویل کالا محصولات به بانک ، از تاریخ انجام معامله حداکثر معادل یک دوره تولید باشد،مشروط به اینکه به هرحال از یک سال تجاوز ننماید

ماده 9

بانکها مکلفند محصولات تولیدی پیش خرید شده را پس از خرید در اسرع وقت بفروش برسانند.

تبصره

فروش اقساطی این قبیل محصولات مجاز است

ماده 10

بانکها عند اللزوم کالای پیش خرید شده را از زمان تحویل تا زمان فروش بیمه کامل خواهند نمود

ماده11

بانکها مکلفند به منظور حسن اجرای تعهدات فروشنده از وی تامین کافی اخذ نماید

ماده12

بانکها مکلفند در قرارداد معامله سلف قید نمایند که قرارداد مذکور بر اساس توافق طرفین ، در حکم اسناد لازم الاجرا و تابع آیین نامه اجرای اسناد رسمی می باشد.

تبصره

معامله سلف که طبق قوانین و مقررات موضوعه در مورد وثایق دریافتی باید در دفاتر اسناد رسمی انجام شوند، کماکان طبق تشریفات مربوط انجام خواهد شد.

این دستور العمل مشتمل بر دوازده ماده ودر 525 جلسه شورای پول و اعتبار مورخ 1363/01/19 به تصویب رسید.

برای دانلود نمونه قرارداد سلف اینجا را کلیک نمایید.

شرکت آوید سامانه رایمون ارائه دهنده نرم افزارهای تولید، تامین و فروش، ERP

اوراق سلف

بیع سلف یا سلم، قرارداد بیع با تعیین مدت معین برای تحویل مبیع است. اوراق سلف بر اساس قرارداد سلف منتشر می‌شود. در ساختار این اوراق، متعهد قرارداد می‌بندد که از طرف دارندگان نهایی اوراق، کالا را خریداری کند و سپس جهت اینکه سود دارندگان صکوک فراهم گردد، این دارایی را به فروش برساند. متعهد در قبال انجام این خرید و فروش، کمیسیون کارگزاری و حق‌الزحمه عاملیت دریافت می‌کند.

فهرست مندرجات

۱ - ماهیت اوراق سلف

[ویرایش]
اوراق سلف، اوراق بهاداری است که بر اساس قرارداد سلف منتشر می‌شود. سلم مترادف با سلف و عکس نسیه و از اقسام بیع است

و به معنی بیعی است که به‌موجب آن، خریدار، وجوه مورد تعهد خود را از پیش به فروشنده می‌پردازد و فروشنده متعهد می‌شود که جنس مورد معامله را پس از انقضای مدت معین به خریدار تحویل دهد.

طبق نظر فقها، اگر در قرارداد بیع برای تحویل مبیع مدت تعیین شود، معامله را بیع سلف یا سلم می‌گویند.

به‌ عبارت‌ دیگر، در سلم خریدار از فروشنده چیزی را خریداری می‌کند که مثمن را در آینده از او تحویل بگیرد و بهای آن را با مال حاضر یا آنچه در حکم حاضر است، بپردازد.

به مشتری مسلِم به کسر لام و به فروشنده مسلم الیه گفته می‌شود. کالایی که فروخته می‌شود مسلم فیه و بهای آن را مسلم به فتح لام گویند.

۲ - تاریخچه

[ویرایش]
صکوک (اوراق) سلف، نخستین بار در بحرین منتشر شد. مؤسسه پولی بحرین برای نخستین بار در حوزه کشورهای خلیج‌فارس در سال ۲۰۰۱، اسناد دولتی مطابق با قوانین اسلامی منتشر کرد. ارزش این اسناد، ۲۵ میلیون دلار امریکا، به شکل اوراق ۳ ماهه و با عنوان اوراق بهادار "صکوک سلم" بود.
اوراق پیش‌گفته، نرخ بازدهی ثابت ۹۵/۳ درصدی داشت؛ که مبتنی بر نرخ بهره نبود. این صکوک، در بحرین تا سال ۲۰۰۳، ۲۳ بار منتشر شد و ارزش آن حدود ۶۲۵ میلیون دلار بوده است.

[۸] فراهانی فرد، سعید، صکوک سلف ابزار مناسبی برای تامین مالی و پوشش ریسک، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و‌ اندیشه اسلامی، مجله علمی- پژوهشی اقتصاد اسلامی، ۱۳۸۸، ص۹-۱۰.

بعد از اجرای موفق بانکداری بدون ربا در بسیاری از کشورهای اسلامی،‌ اندیشمندان مسلمان در زمینهٔ طراحی ابزارهای مالی اسلامی، مطالعات گسترده‌ای روی انواع عقود شرعی برای ابزارسازی صورت گرفت.‌
اندیشمندان توانستند انواع صکوک مانند اوراق مشارکت، قرض‌الحسنه، مرابحه، اجاره، استصناع، مزارعه و مساقات طراحی کنند که برخی، قابلیت استفاده در جایگاه ابزار سیاست پولی را نیز داشتند.
ویژگی این ابزارها این است که به‌ طور معمول برای طرح‌ها و پروژه‌های میان‌مدت و بلندمدت به کار می‌روند.

[۹] موسویان، سیدعباس، ابزارهای مالی اسلامی (صکوک)، ص۳۴۵، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و‌ اندیشه اسلامی، ۱۳۸۶.

اما برای تکمیل بازار پول و سرمایه، نیاز به‌ اندیشه طراحی ابزارهای دیگر با کاربردهای کوتاه‌مدت بود؛ به نظر می‌رسد می‌توان با استفاده از قرارداد سلف این نیاز را برآورده کرد.

[۱۰] فراهانی فرد، سعید، صکوک سلف ابزار مناسبی برای تامین مالی و پوشش ریسک، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و‌ اندیشه اسلامی، مجله علمی- پژوهشی اقتصاد اسلامی، ۱۳۸۸، ص۷.

هم‌اکنون علاوه بر کشور بحرین، دیگر کشورهای اسلامی مانند ایران نیز درصدد استفاده از عرضه اوراق سلف نفتی به‌صورت گسترده از طریق شبکه بانکی و شبکه کارگزاری در بازار سرمایه هستند. این اوراق به جهت اینکه در مرحله طراحی بوده و هنوز به مرحله اجرا نرسیده است، معایب و مزایای واقعی و اصلی آن پنهان مانده است. با این‌ حال برخی راه‌کارها را می‌توان ارائه داد که به برخی از آن‌ها در این متن اشاره‌ شده است.

۳ - شرایط صحت بیع سلم

[ویرایش]
عمده شرایطی که در بیع سلم معتبر است، عبارت‌اند از: ذکر جنس و وصف مورد معامله، تعیین مدت، تعیین مبیع از نظر وزن و کیل، وجود مورد معامله در هنگام سررسید، دریافت بهای جنس مورد معامله قبل از متفرق شدن

[۱۱] معصومی‌نیا، غلامعلی، بررسی فقهی اقتصادی ابزارهای مشتقه، ص۷۹، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و‌ اندیشه اسلامی، ۱۳۸۷.

[۱۲] موسویان، سیدعباس، ابزارهای مالی اسلامی (صکوک)، ص۲۱۴، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و‌ اندیشه اسلامی، ۱۳۸۶.

۴ - مدل عملیاتی اوراق سلف

[ویرایش]
در الگوی عملیاتی اوراق سلف دولت بحرین، آلومینیوم به‌صورت دارایی پایه در نظر گرفته‌ شده است. دولت بحرین بر اساس قرارداد سلف، گواهی‌هایی به ارزش یکسان را برای دریافت آلومینیوم به‌وسیله بانک اسلامی بحرین (BIB) به مشتریان می‌فروشد.
بانک اسلامی بحرین در جایگاه امین و به نمایندگی از سوی دیگر بانک‌های اسلامی که مایل به شرکت در این قرارداد سلف (خریداران اوراق) هستند، معرفی می‌شود.
بر اساس قرارداد سلف، دولت بحرین به تحویل مقدار مشخصی آلومینیوم به خریداران اوراق در آینده متعهد می‌شود. خریداران اوراق، دولت بحرین را در جایگاه نماینده فروش آن مقدار مشخص آلومینیوم در زمان تحویل از راه شبکه توزیع دولت منصوب می‌کنند.
دولت بحرین تعهد دیگری نیز به بانک اسلامی بحرین می‌دهد مبنی بر اینکه آلومینیوم‌ها را به قیمتی بفروشد که برای صاحبان اوراق سلف، بازدهی برابر بازده دیگر ابزارهای کوتاه‌مدت بازار پولی متعارف داشته باشد. آن به این معنا است که اوراق بهادار سلف ویژگی‌ای شبیه اسناد خزانه دولتی کوتاه‌مدت دارند.
در مرحله دوم، دولت بر اساس وکالتی که از طرف صاحبان اوراق دارد، آلومینیوم پیش‌گفته را به‌صورت نقد به خریداران آلومینیوم فروخته و پول آن را دریافت می‌کند، سپس با پرداخت آن به‌صورت اصل سرمایه و سود قرارداد سلف، اوراق سلف را از صاحبان اوراق پس می‌گیرد.

[۱۴] فراهانی فرد، سعید، صکوک سلف ابزار مناسبی برای تامین مالی و پوشش ریسک، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و‌ اندیشه اسلامی، مجله علمی- پژوهشی اقتصاد اسلامی، ۱۳۸۸، ص۱۵.

۵ - ریسک اوراق سلف

[ویرایش]
ریسک مهم این اوراق، کاهش قیمت کالا در سررسید است. قیمت اوراق در بازار ثانویه برحسب پیش‌بینی از قیمت کالا در سررسید و فاصله زمانی تا سررسید تعیین می‌شود. به‌صورت طبیعی و در وضعیت یکسان، هرچه به سررسید نزدیک‌تر شویم، قیمت اوراق سلف بالاتر خواهد رفت؛ بنابراین، افرادی که اوراق را زودتر خریداری کرده‌اند، به‌ طور معمول سود خواهند کرد. مؤسسه‌های تولیدی می‌توانند با اعمال تخفیف‌هایی برای دارندگان اوراق نسبت به مشتریان دیگر، انگیزه خرید اوراق را بیش‌تر کنند.

[۱۵] فراهانی فرد، سعید، صکوک سلف ابزار مناسبی برای تامین مالی و پوشش ریسک، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و‌ اندیشه اسلامی، مجله علمی- پژوهشی اقتصاد اسلامی، ۱۳۸۸، ص۱۵.

۶ - کاربردهای صکوک سلف

[ویرایش]
اوراق سلف دارای کاربردهایی در حوزه اقتصاد اسلامی است.

۶.۱ - تامین مالی بنگاه‌های اقتصادی

یکی از مهم‌ترین موردهای استفاده از صکوک از جمله صکوک سلف، تامین مالی بنگاه‌های اقتصادی است. با این روش، از یک‌سو پس‌انداز‌کنندگانی که به علت کوچک بودن حجم سرمایه خود یا به علت نداشتن مهارت کافی، توانایی سرمایه‌گذاری مستقیم ندارند، می‌توانند با خرید اوراق پیش‌گفته، از راکد ماندن وجوه خود جلوگیری کرده و از سود آن بهره‌مند شوند.
از سوی دیگر، بنگاه‌های اقتصادی اعم از خصوصی یا دولتی که با کسری منابع مالی روبه‌رو هستند، می‌توانند از راه انتشار این اوراق و با پیش‌فروش محصول خود، بخشی از وجوه مورد نیاز خود را قرارداد سلف چیست؟ تامین کنند.
تفاوت این روش، با اوراق سهام و اوراق مشارکت این است که اولاً، خریدار در مالکیت و مدیریت بنگاه شریک نخواهد بود؛ در نتیجه در نیازهای مالی کوتاه‌مدت و موردی، برای صاحبان بنگاه ترجیح خواهد داشت. ثانیاً، با توجه به امکان تعیین دامنه سود آن، برای افراد ریسک گریز و متعارف جاذبه خواهد داشت.

۶.۲ - جبران کسری بودجه

برخی از دولت‌ها برای جبران کسری بودجه مورد نیاز خود به پیش‌فروش بین‌المللی محصولات و مواد خام اقدام می‌کنند؛ این کار، باعث انتقال بخشی از ارزش‌ افزوده ملی (به‌ویژه زمانی که دولت به علت نیاز مالی شدید، احتیاج به تامین مالی دارد و از طرف دیگر به علت وضعیت خاص سیاسی و اقتصادی، قیمت فروش مواد خام پایین است) به خارج از کشور می‌شود. در این موارد، دولت می‌تواند با انتشار اوراق سلف، محصولات یا مواد خام را به مردم بفروشد؛ سپس در سررسید به وکالت از طرف صاحبان اوراق، محصولات یا مواد خام را به‌صورت نقد در بازارهای جهانی فروخته و با صاحبان اوراق تسویه کند. به‌این‌ترتیب، کسری بودجه دولت تامین می‌شود و تفاوت قیمت نقد و سلف، در قالب سود اوراق سلف به مردم کشور می‌رسد.

۶.۳ - پوشش ریسک

یکی از مشکلاتی که تولیدکنندگان با آن روبه‌رو هستند، این است که درباره عرضه مواد اولیه‌ و کالاهای واسطه‌ای که در فرایند تولید آن‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد، نگران هستند. آنان نمی‌دانند آن مواد و کالاهای واسطه‌ای در آینده به‌اندازه کافی و با قیمت مناسب عرضه می‌شود یا نه؟ ممکن است، عرضه آن‌ها در بازار در اثر حادثه‌ای طبیعی کم شود یا افرادی با پدید ساختن انحصار و تقاضاهای مصنوعی، قیمت آن را بالا ببرند.

از طرف دیگر فروشنده مواد اولیه‌ و کالاهای واسطه‌ای نیز نگران هستند. آنان نیز نمی‌دانند مواد اولیه و کالاهای واسطه‌ای تولیدی خود را می‌توانند در آینده به‌ اندازه کافی و با قیمت مناسب عرضه کنند، یا نه؟ ممکن است افرادی با ایجاد انحصار و عرضه‌های مصنوعی، قیمت را پایین بیاورند.
وجود بازار سلف برای مواد اولیه‌ و کالاهای واسطه‌ای به‌ویژه در قالب اوراق سلف باعث رفع نگرانی درباره هر دو گروه از تولیدکنندگان می‌شود. تولیدکننده مواد اولیه‌ و کالاهای واسطه‌ای با اطمینان از تقاضا و قیمت آینده، به برنامه‌ریزی اقدام می‌کند و استفاده‌کننده از آن مواد و کالاها نیز برای خود برنامه‌ریزی می‌کنند.

۶.۴ - کشف قیمت

یکی از متغیرهای اساسی در بازار مواد اولیه و کالاهای واسطه‌ای نوسان‌های فصلی و مقطعی قیمت آن‌ها است. مهم‌ترین عامل تغییرهای کوتاه‌مدت قیمت کالاها، تغییرهای قیمت مواد اولیه و کالاهای واسطه‌ای است.
وقتی عمده بنگاه‌های اقتصادی و کسانی که در تقاضای بازار نقش دارند، از پیش مواد اولیه و کالاهای واسطه‌ای موردنیاز خود را خریداری کرده باشند، علت خاصی بر تغییرهای قیمت آن‌ها نخواهد بود و به‌ تبع آن، قیمت محصول‌ها نیز تثبیت می‌شود. ثبات مستمر و بادوام قیمت‌ها باعث کشف‌ قیمت‌های واقعی و عادلانه در بازارهای گوناگون اقتصادی به‌ویژه در بازار مواد اولیه و کالاهای واسطه‌ای و بازار محصول‌های نهایی خواهد بود، گسترش معامله‌های سلف به‌ویژه به‌صورت اوراق بهادار، نقش مهمی در تثبیت قیمت‌ها و رسیدن بازار به قیمت‌های واقعی ایفا می‌کند.

۶.۵ - ابزار مناسب سیاست پولی

با حذف اوراق قرضه دولتی به‌ویژه اسناد خزانه کوتاه‌مدت از نظام اقتصادی، اجرای سیاست پولی با اختلال روبه‌رو می‌شود؛ چرا که عملیات بازار باز (خرید و فروش اوراق قرضه و اسناد خزانه به‌وسیله بانک‌های مرکزی) سریع‌ترین و مؤثرترین ابزار سیاست پولی شمرده می‌شود؛ اوراق سلف دولتی با سررسیدهای کوتاه‌مدت و میان‌مدت می‌تواند این خلا را پر کند.
اگر بانک مرکزی قصد اعمال سیاست پولی انبساطی داشته باشد، با خرید این اوراق به قیمت بیشتر، نقدینگی را در جامعه تزریق خواهد کرد؛ در برابر، برای انجام سیاست انقباضی به فروش این اوراق و جمع‌آوری نقدینگی در دست مردم اقدام می‌کند. بدیهی است در این صورت لازم است اوراق سلف را به قیمت پایین‌تر از قیمت بازار بفروشد تا مردم انگیزه خرید از بانک مرکزی را داشته باشند.

[۱۶] فراهانی فرد، سعید، صکوک سلف ابزار مناسبی برای تامین مالی و پوشش ریسک، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و‌ اندیشه اسلامی، مجله علمی- پژوهشی اقتصاد اسلامی، ۱۳۸۸، ص۱۰-۱۲.

۷ - راه‌حل‌های استفاده از اوراق سلف

[ویرایش]
بررسی دیدگاه‌های فقهی نشان می‌دهد مانع جدی بر سر راه ابزارسازی قرارداد سلف، جایز نبودن فروش مجدد مبیع سلف پیش از سررسید است که به باور اغلب فقیهان شیعه و اهل سنت اشکال دارد. برای حل مشکل، راه‌کارهای زیر مطرح است:

۷.۱ - سلف موازی

هریک از فروشنده و خریدار سلف می‌تواند در کنار سلف اولیه، به معامله سلف مستقل دیگری با همان فرد یا افراد دیگر اقدام کند. چنین معامله‌ای در عرف بازار متداول است.
کسی که مقداری از کالایی را پیش‌خرید کرده است، می‌تواند به‌منظور برخورداری از سود، با انعقاد معامله سلف دیگری کل یا مقداری از آن کالا را به افراد دیگری به قیمت بیشتری بفروشد. طبیعی است که سررسید سلف دوم باید هم‌زمان یا متاخر از سلف اول باشد، در معامله پیش‌گفته، خریدار در سلف اول، فروشنده در سلف دوم خواهد بود.
به‌طور مثال، تاجر جزئی که به قراردادهای متعدد سلف، از ده کشاورز هرکدام یک‌تن برنج خریده است، جهت تامین مالی یا پوشش ریسک خود به پیش‌فروش ده تن برنج به تاجر عمده اقدام می‌کند، همان‌طور که وی نیز ممکن است در قرارداد سلف دیگری به شخص دیگری واگذارد. چنین معامله‌هایی مشهور به سلف موازی هستند و تمام معامله‌ها بر روی مبیع کلی که وصف‌های آن در معامله تعیین‌شده، انجام می‌گیرد. هریک از این معامله‌ها مستقل از دیگری است؛ به همین جهت اگر یکی از قراردادهای سلف مشکل پیدا کند، به سلف دیگر تعدی پیدا نمی‌کند.

۷.۲ - واگذاری وکالتی

استفاده از عقد وکالت در بیع سلف به این صورت است که خریدار اولیه، هنگامی‌که قصد دارد اوراق سلف خود را (که سند دال بر مالکیت مشاع وی بر کالای خاصی است) بفروشد، به‌جای فروش با گرفتن مبلغی معادل قیمت روز اوراق سلف به‌صورت قرض، به دیگری وامی‌گذارد و به وی وکالت می‌دهد تا در سررسید، کالا را از جانب وی قبض کرده و به وکالت از وی به خودش یا دیگری به همان قیمت بفروشد و بابت طلبی که به‌صورت قرض از واگذارکننده اوراق سلف دارد، بردارد.
همچنین برای اینکه افراد دیگری هم بتوانند به بازار ثانوی این اوراق وارد شوند، می‌تواند به دریافت‌کننده اوراق سلف افزون بر وکالت در فروش، وکالت در توکیل هم بدهد. به این بیان که وی نیز حق داشته باشد با گرفتن مبلغی معادل قیمت روز اوراق سلف، وکالت در تحویل و فروش و تسویه کند. البته ضروری است این وکالت، از راه عقد خارج لازم، لازم شده و نتوان آن را فسخ کرد.

[۱۷] فراهانی فرد، سعید، صکوک سلف ابزار مناسبی برای تامین مالی و پوشش ریسک، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و‌ اندیشه اسلامی، مجله علمی- پژوهشی اقتصاد اسلامی، ۱۳۸۸، ص۲۶-۲۸.

۷.۳ - صلح مبیع سلف

در اصطلاح هم قراردادی است که به‌موجب آن، انسان با دیگری سازش می‌کند که مقداری از مال یا منفعت مال خود را ملک او کند یا از حق خود بگذرد.

بر این اساس، در سلف، خریدار اول می‌تواند پیش از سررسید و قبض کالا، آن را از راه صلح به دیگری واگذارد. افراد بعد نیز از راه صلح می‌توانند این کار را ادامه دهند. در این روش، به‌مقتضای قرارداد صلح، خریداران اوراق سلف مالک مبیع در ذمه فروشنده اول شده و فروشندگان بعدی از بازار خارج می‌شوند؛ بنابراین سرانجام نفر آخر با مراجعه به فروشنده اول، کالا را دریافت می‌کند.

احکام معامله سلف

مسأله 2123 ـ انسان نمی‌تواند جنسی را که سلف خریده است، پیش از تمام شدن مدت به غیر فروشنده‌اش بفروشد، و بعد از تمام شدن مدت اگرچه آن را تحویل نگرفته باشد، فروختن آن اشکال ندارد. ولی فروختن اجناسی که با وزن یا پیمانه فروخته می‌شود غیر از میوه‌ها، پیش از تحویل گرفتن آن به غیر فروشنده جایز نیست مگر اینکه به سرمایه‌اش یا به کمتر از آن بفروشد.
مسأله 2124 ـ در معامله سلف اگر فروشنده جنسی را که قرارداد کرده است در موعدش بدهد، مشتری باید قبول کند اگر به همان وضعی باشد که شرط شده است، و اگر بهتر باشد باید بپذیرد، مگر اینکه منظور از شرطی که شده است نفی صفت بهتر نیز باشد.
مسأله 2125 ـ اگر جنسی را که فروشنده می‏دهد، پست‌تر از جنسی باشد که قرارداد کرده، مشتری می‌تواند قبول نکند.
مسأله 2126 ـ اگر فروشنده به‌جای جنسی که قرارداد کرده است، جنس دیگری بدهد، در صورتی که مشتری راضی شود اشکال ندارد.
مسأله 2127 ـ اگر جنسی را که سلف فروخته در موقعی که باید آن را تحویل دهد نتواند آن را تهیه کند، مشتری می‌تواند صبر کند تا تهیه نماید، یا معامله را به هم بزند و چیزی را که داده است یا بدل آن را پس بگیرد ـ و بنا بر احتیاط واجب ـ نمی‌تواند آن را به فروشنده به قیمت بیشتری بفروشد.
مسأله 2128 ـ اگر جنسی را بفروشد، و قرار بگذارد که بعد از مدتی تحویل دهد و پول آن را هم بعد از مدتی بگیرد، معامله باطل است.

فروش طلا و نقره، به طلا و نقره
مسأله 2129 ـ اگر طلا را به طلا، و نقره را به نقره بفروشد، سکه‌دار باشند یا بی‌سکه، در صورتی که وزن یکی از آنها زیادتر باشد، معامله حرام و باطل است.
مسأله 2130 ـ اگر طلا را به نقره، یا نقره را به طلا نقداً بفروشد، معامله صحیح است و لازم نیست وزن آنها مساوی باشد، ولی اگر معامله با مدت باشد باطل است.
مسأله 2131 ـ اگر طلا یا نقره را به طلا یا نقره بفروشند، باید فروشنده و خریدار پیش از آنکه از یکدیگر جدا شوند، جنس و عوض آن را به یکدیگر تحویل دهند، و اگر هیچ مقدار از چیزی را که قرار گذاشته‌اند تحویل ندهند معامله باطل است، و اگر بعضی از آن را تحویل دهند، نسبت به همان مقدار صحیح است.
مسأله 2132 ـ اگر فروشنده یا خریدار، تمام چیزی را که قرار گذاشته تحویل دهد، و دیگری مقداری از آن را تحویل دهد و از یکدیگر جدا شوند، اگرچه معامله نسبت به آن مقدار صحیح است، ولی کسی که تمام مال به دست او نرسیده می‌تواند معامله را به هم بزند.
مسأله 2133 ـ اگر خاک نقره معدن را به قرارداد سلف چیست؟ نقره خالص، و خاک طلای معدن را به طلای خالص بفروشند، معامله باطل است ـ مگر آنکه بداند مثلاً مقدار نقره خاک با مقدار نقره خالص مساوی است ـ ولی فروختن خاک نقره را به طلا، و خاک طلا را به نقره، همان طوری که سابقاً ذکر شد اشکال ندارد.

مواردی که انسان می‏تواند معامله را به هم بزند
مسأله 2134 ـ حقّ به هم زدن معامله را خیار می‏گویند، و خریدار و فروشنده در یازده صورت می‌توانند معامله را به هم بزنند:
اوّل: آنکه از هم جدا نشده باشند، هرچند مجلس معامله را ترک گفته باشند. و این خیار را «خیار مجلس» می‏گویند.
دوّم: آنکه مشتری یا فروشنده در بیع، یا یکی از دو طرف معامله در معاملات دیگر، مغبون شده باشند. که آن را «خیار غبن» گویند. و منشأ ثبوت این نحو از خیار، شرط ارتکازی در عرف عام می‏باشد، یعنی در هر معامله‌ای در ذهن دو طرف معامله این شرط مرتکز است، که مالی را که می‏گیرد از جهت مالیت به مقدار فاحش کمتر از مالی را که می‏پردازد نباشد، و اگر باشد حق به هم زدن معامله را داشته باشد. ولی چنانچه در مواردی در عرف خاص شرط ارتکازی طور دیگر باشد، مثلاً شرط این باشد که اگر مالی را که گرفته از جهت مالیت کمتر از مالی که پرداخته باشد، بتواند مابه‌التفاوت میان آن دو را از طرف مطالبه کند، و اگر ممکن نشد معامله را به هم زند، باید همان عرف خاص در این‌چنین موارد رعایت شود.
سوّم: در معامله قرارداد کنند که تا مدت معینی هر دو، یا یکی از آنان بتوانند معامله را به هم بزنند. که آن را «خیار شرط» گویند.
چهارم: یکی از دو طرف معامله، مال خود را بهتر از آنچه هست نشان دهد و طوری کند که طرف در آن رغبت کند، یا رغبت او به آن زیادتر شود. که آن را «خیار تدلیس» گویند.
پنجم: یکی از دو طرف معامله با دیگری شرط کند که کاری را انجام دهد و به آن شرط عمل نشود، یا شرط کند مال معینی را که می‏دهد به طور مخصوصی باشد، و آن مال دارای آن خصوصیت نباشد، که در این صورت شرط کننده می‌تواند معامله را به هم بزند. و آن را «خیار تخلّف شرط» گویند.
ششم: در جنس، یا عوض آن عیبی باشد. و آن را «خیار عیب» گویند.
هفتم: معلوم شود مقداری از جنسی را که معامله نموده‌اند، مال دیگری است، که اگر صاحب آن به معامله راضی نشود، گیرنده می‌تواند معامله را به هم بزند، یا عوض آن مقدار را چنانچه پرداخته باشد از طرف خود بگیرد. و آن را «خیار شرکت» گویند.
هشتم: صاحب مال خصوصیات جنس معینی را که طرف ندیده به او بگوید، بعد معلوم شود طوری که گفته نبوده است، یا آنکه طرف جنس را سابقاً دیده بوده و خیال می‏کرده است که فعلاً دارای خصوصیاتی است که در گذشته در آن دیده، بعد معلوم شود که آن خصوصیات در آن باقی نمانده است، که در این صورت طرف می‌تواند معامله را به هم بزند. و آن را «خیار رؤیت» گویند.
نهم: اگر مشتری پول جنسی را که خریده تا سه روز ندهد، و فروشنده هم جنس را تحویل نداده باشد، فروشنده می‌تواند معامله را به هم بزند، ولی این در صورتی است که فروشنده خریدار را در پرداخت پول مهلت داده باشد، ولی تعیین مدت نکرده باشد. و اما اگر او را اصلاً مهلت نداده باشد، می‌تواند با اندکی تأخیر در پرداخت پول، معامله را به هم بزند، و اگر بیش از سه روز مهلت داده باشد، نمی‌تواند تا تمام شدن مدت، معامله را به هم بزند، و اگر جنسی را که فروخته از قبیل سبزی‌ها، یا میوه‌ها باشد که زودتر از سه روز فاسد می‌شود، مهلت آن کمتر خواهد بود. و این خیار را «خیار تأخیر» گویند.
دهم: کسی که حیوانی را خریده تا سه روز می‌تواند معامله را به هم بزند، و اگر در عوض چیزی که فروخته حیوانی گرفته باشد، فروشنده تا سه روز می‌تواند معامله را به هم بزند. و آن را «خیار حیوان» گویند.
یازدهم: فروشنده نتواند جنسی را که فروخته تحویل دهد، مثلاً اسبی را که فروخته فرار نماید، که در این صورت مشتری می‌تواند معامله را به هم بزند. و آن را «خیار تعذّر تسلیم» گویند.
مسأله 2135 ـ اگر خریدار قیمت جنس را نداند، یا در موقع معامله غفلت کند و جنس را گران‌تر از قیمت معمولی آن بخرد، چنانچه به مقدار قابل‌توجهی گران‌تر خریده باشد، می‌تواند معامله را به هم بزند، البته به شرط آنکه در وقت به هم زدن معامله قرارداد سلف چیست؟ هم غبن باقی باشد، وگرنه حق خیار محل اشکال است. و نیز اگر فروشنده قیمت جنس را نداند، یا موقع معامله غفلت کند و جنس را ارزان‌تر از قیمت آن بفروشد، در صورتی که به مقدار قابل‌توجهی ارزان‌تر فروخته باشد، می‌تواند به شرط گذشته معامله را به هم بزند.
مسأله 2136 ـ در معامله بیع شرط که مثلاً، خانه صد هزار تومانی را به پنجاه‌هزار تومان می‏فروشند، و قرار می‏گذارند، که اگر فروشنده سر مدت پول را بدهد بتواند معامله را به قرارداد سلف چیست؟ هم بزند، در صورتی که خریدار و فروشنده قصد خرید و فروش واقعی داشته باشند، معامله صحیح است.
مسأله 2137 ـ در معامله بیع شرط اگرچه فروشنده اطمینان داشته باشد که هرگاه سر مدت پول را ندهد، خریدار ملک را به او می‏دهد، معامله صحیح است، ولی اگر سر مدت پول را ندهد، حق ندارد ملک را از خریدار مطالبه کند، و اگر خریدار بمیرد نمی‌تواند ملک را از ورثه او مطالبه نماید.
مسأله 2138 ـ اگر چای اعلا را با چای پست مخلوط کند، و به اسم چای اعلا بفروشد، مشتری می‌تواند معامله را به هم بزند.
مسأله 2139 ـ اگر خریدار بفهمد مال معینی را که خریده عیبی دارد، مثلاً حیوانی را بخرد و بفهمد که یک چشم آن کور است، چنانچه آن عیب پیش از معامله در مال بوده و او نمی‏دانسته، می‌تواند معامله را به هم زده و آن مال را به فروشنده برگرداند، و چنانچه برگرداندن ممکن نباشد، مثلاً در آن مال تغییری حاصل شده است، مانند اینکه عیبی حادث شده باشد یا تصرفی که مانع از رد است نموده باشد، مانند اینکه آن را فروخته یا اجاره داده باشد یا پارچه را بریده یا دوخته باشد، در این صورت فرق قیمت سالم و معیوب آن را معین کند و به نسبت تفاوت قیمت سالم و معیوب از پولی که به فروشنده داده پس بگیرد، مثلاً مالی را که به چهار تومان خریده اگر بفهمد معیوب است، در صورتی که قیمت سالم آن هشت تومان، و قیمت معیوب آن شش تومان باشد، چون فرق قیمت سالم و معیوب یک چهارم می‏باشد، می‌تواند یک چهارم پولی را که داده، یعنی یک تومان از فروشنده بگیرد.
مسأله 2140 ـ اگر فروشنده بفهمد در عوض معینی که مالش را به آن فروخته عیبی هست، چنانچه آن عیب پیش از معامله در عوض بوده و او نمی‏دانسته، می‌تواند معامله را به هم زده و آن عوض را به صاحبش برگرداند، و چنانچه از جهت تغییر یا تصرف نتواند برگرداند، می‌تواند تفاوت قیمت سالم و معیوب را به دستوری که در مسأله پیش ذکر شد بگیرد.
مسأله 2141 ـ اگر بعد ا ز معامله و پیش از تحویل دادن مال، عیبی در آن پیدا شود، خریدار می‌تواند معامله را به هم بزند، و نیز اگر در عوض مال بعد از معامله و پیش از تحویل دادن، عیبی پیدا شود، فروشنده می‌تواند معامله را به هم بزند؛ و اگر بخواهند تفاوت قیمت بگیرند، در صورت عدم امکان رد جایز است.
مسأله 2142 ـ اگر بعد از معامله عیب مال را بفهمد، چنانچه بخواهد باید فوراً معامله را به هم بزند، و اگر بیش از مقدار معمول ـ با در نظر گرفتن اختلاف موارد ـ تأخیر بیندازد دیگر نمی‌تواند معامله را به هم بزند.
مسأله 2143 ـ هرگاه بعد از خریدن جنس، عیب آن را بفهمد اگرچه فروشنده حاضر نباشد، می‌تواند معامله را به هم بزند، و همچنین است حکم در سایر خیارات.
مسأله 2144 ـ در چهار صورت خریدار به واسطه عیبی که در مال است نمی‌تواند معامله را به هم بزند، یا تفاوت قیمت بگیرد:
اوّل: آنکه قبل از خریدن، عیب مال را بداند.
دوّم: آنکه بعد از خرید، به مال عیب دار راضی شود.
سوم: موقع بیع، حق خود در فسخ کردن و گرفتن ما به التفاوت را ساقط کند.
چهارم: آنکه فروشنده در وقت معامله بگوید: این مال را با هر عیبی که دارد می‏فروشم. ولی اگر عیبی را معین کند و بگوید: مال را با این عیب می‏فروشم، و معلوم شود عیب دیگری هم دارد، خریدار می‌تواند برای عیبی که فروشنده معین نکرده مال را پس دهد، و در صورتی که نتواند پس دهد تفاوت قیمت بگیرد.
مسأله 2145 ـ اگر خریدار بفهمد مال عیبی دارد، و پس از تحویل گرفتن مال، عیب دیگری در آن پیدا شود، نمی‌تواند معامله را به هم بزند، ولی می‌تواند تفاوت قیمت سالم و معیوب را بگیرد. ولی اگر حیوان معیوبی را بخرد و پیش از گذشتن زمان خیار که سه روز است عیب دیگری پیدا کند، اگرچه آن را تحویل گرفته باشد باز هم می‌تواند آن را پس دهد. و نیز اگر فقط خریدار تا مدتی حقّ به هم زدن معامله را داشته باشد، و در آن مدت، مال عیب دیگری پیدا کند، اگرچه آن را تحویل گرفته باشد، می‌تواند معامله را به‌هم بزند.
مسأله 2146 ـ اگر انسان مالی داشته باشد که خودش آن را ندیده و دیگری خصوصیات آن را برای او گفته باشد، چنانچه او همان خصوصیات را به مشتری بگوید و آن را بفروشد و بعد از فروش بفهمد که بهتر از آن بوده، می‌تواند معامله را به هم بزند.

مسائل متفرقه
مسأله 2147 ـ اگر فروشنده قیمت خرید جنس را به مشتری بگوید، باید تمام چیزهایی را که به واسطه آنها قیمت مال کم یا زیاد می‌شود بگوید اگرچه به همان قیمت یا کمتر از آن بفروشد، مثلاً باید بگوید که نقد خریده است یا نسیه، و چنانچه بعضی از آن خصوصیات را نگوید، و بعداً مشتری بفهمد می‌تواند معامله را به هم بزند.
مسأله 2148 ـ اگر انسان جنسی را به کسی بدهد و قیمت آن را معین کند و بگوید این جنس را به این قیمت بفروش و هر چه زیادتر فروختی اجرت فروشت باشد، هر چه زیادتر از آن قیمت بفروشد مال صاحب مال است، و فروشنده فقط می‌تواند مزد زحمت خود را از صاحب مال بگیرد، ولی اگر به طور جعاله باشد و بگوید این جنس را به زیادتر از آن قیمت اگر فروختی، زیادی مال خودت باشد، اشکال ندارد.
مسأله 2149 ـ اگر قصّاب گوشت نر بفروشد و به‌جای آن، گوشت قرارداد سلف چیست؟ ماده بدهد معصیت کرده است، پس اگر آن گوشت را معین کرده و گفته است این گوشت نر را می‏فروشم، مشتری می‌تواند معامله را به هم بزند، و اگر آن را معین نکرده، در صورتی که مشتری به گوشتی که گرفته است راضی نشود، قصّاب باید گوشت نر به او بدهد.
مسأله 2150 ـ اگر مشتری به بزّاز بگوید پارچه‌ای می‏خواهم که رنگ آن نرود، و بزّاز پارچه‌ای او بفروشد که رنگ آن برود، مشتری می‌تواند معامله را به هم بزند.
مسأله 2151 ـ اگر فروشنده نتواند جنسی را که فروخته است تحویل دهد، مثلاً اسبی را که فروخته است فرار نماید، که در این صورت معامله باطل می‌شود، و مشتری می‌تواند پول خود را مطالبه نماید.

اوراق سلف استاندارد چیست؟

در ایران بازار سرمایه از بخش‌های متنوعی تشکیل شده است که در این میان بورس کالا از ساختار استاندارد و خوبی برخوردار است و بخش بزرگی از معاملات در این بخش از بازار سرمایه رقم می‌خورد. در بورس کالا ابزارهای مالی و معاملاتی متنوعی توسط فعالان بازار به کار گرفته می‌شود. هدف اصلی از به کارگیری این ابزارهای مالی هدایت صحیح سرمایه، رشد اقتصادی بازارهای داخلی، جدا شدن از بخش سنتی معاملات در بازار و… است. همان‌طور که اشاره کردیم در این بازار ابزارهای متنوعی وجود دارد و در این مقاله قصد داریم به اوراق سلف استاندارد بپردازیم که از آن به منظور تامین مالی بخش صنعت استفاده می‌شود. با ما همراه باشید.

اوراق سلف چیست؟

کلمه سلف به تنهایی به معنی اطاعت کردن یا قبول کردن است. اوراق سلف در اصل نوعی اوراق صکوک محسوب می‌شوند که نسبت به سایر اوراق در بازار کالای ایران از امنیت بیشتری برخوردارند. سرمایه‌گذاران یا در اصل خریداران با استفاده از این اوراق صکوک می‌توانند نقدینگی مورد نیاز خود را تامین کنند و به نوعی محصول مورد نیاز را از طرف فروشنده پیش‌ خرید کنند.

قرارداد سلف چیست؟

قرارداد سلف در بازار کالای ایران به عنوان ابزاری است که افراد با استفاده از آن محصولات و کالاهای مد نظر خود را با قیمت مشخص در این بازار پیش خرید می‌کنند. به زبان ساده‌تر، مالکان محصولات خود را به صورت نقدی پیش فروش می‌کنند و در روزهای آتی به دست خریدار می‌رسانند. در این میان یک قرارداد نسیه هم وجود دارد که برعکس قرارداد سلف تلقی می‌شود. در قرارداد نسیه فروشنده محصول مورد نظر را به خریدار تحویل می‌دهد و حساب و کتاب آن در روزهای آینده انجام خواهد شد.

پس با این اوصاف قرارداد سلف به قراردادی گفته می‌شود که فروشندگان با استفاده از آن، محصولات خود را با قیمت مشخص به صورت نقد و بر اساس قرارداد سلف به خریداران پیش فروش و در روز تعیین شده، ارائه کنند. در نظر داشته باشید که قراردادهای سلف در بازار کالای ایران، بازار ثانویه ندارند و همین امر موجب محدودیت نقدینگی در این بازار می‌شود.

قرارداد سلف موازی استاندارد چیست؟

همان‌طور که در بخش قبلی اشاره کردیم قراردادهای سلف دارای برخی محدودیت‌ها در روند بازار هستند که برای برطرف کردن این محدودیت‌ها، قرارداد سلف موازی استاندارد طراحی شده است. در واقع هدف از ایجاد این ابزار در بازار کالای ایران این است که شخص خریدار قادر است معادل دارایی پایه خریداری شده را قبل از سررسید، به شخص دیگر واگذار کند. بنا به تعریفی که در این بخش ارائه شد، اوراق سلف موازی استاندارد نوعی ابزار مالی تلقی می‌شوند که بر اساس قرارداد سلف موازی استاندارد در بازار منتشر می‌شود.

در این فرآیند ناشر اوراق سلف موازی استاندارد، بدون در نظر گرفتن قیمت دارایی پایه، مقداری سود کم را برای سرمایه‌گذاران در چهارچوب قرارداد اختیار فروش در سررسید تضمین می‌کند. در صورتی که قیمت دارایی پایه در این پروسه افزایش پیدا کند، سود مازاد نیز به شخص سرمایه‌گذار تعلق پیدا می‌کند. در صورتی که سرمایه‌گذاران در این زمینه قصد پوشش ریسک اوراق سلف موازی استاندارد را داشته باشند می‌توانند از ابزار مالی به نام اختیار خرید و فروش تبعی استفاده کنند.

اختیار خرید و فروش تبعی چیست؟

اختیار خرید تبعی در اصل نوعی اختیار معامله است که به منظور پوشش ریسک در فرآیند معاملات همراه با اوراق سلف موازی از سوی خریدار به فروشنده کالا اعطا می‌شود. بر اساس آن، اختیار خرید تعداد مشخصی از دارایی پایه را در سررسید و به قیمت اعمال تعیین شده در قرارداد، به عرضه کننده می‌دهد. از طرف دیگر اختیار فروش تبعی به اختیار معامله‌ای گفته می‌شود که باز به همراه اوراق سلف موازی استاندارد از سوی فروشنده به خریدار اعطا می‌شود و بر اساس آن خریدار اوراق، تعداد مشخصی از دارایی پایه را در سررسید به قیمت اعمال تعیین شده در قرارداد، به عرضه کننده می‌دهد.

ویژگی دارایی‌های واجد شرایط برای عقد قرارداد سلف موازی استاندارد

دارایی‌هایی که در بازار کالای ایران واجد شرایط عقد قرارداد سلف موازی استاندارد هستند باید دارای برخی ویژگی‌ها باشند که در این بخش به این عوامل اشاره می‌کنیم:

• امکان تحویل فیزیکی داریی پایه وجود داشته باشد.
• دارایی پایه قابلیت استانداردپذیری را داشته باشد.
• یک مرجع قیمتی قابل اتکا در فرایند معاملات وجود داشته باشد.
• به منظور نقل و انتقال کالا محدودیت‌های قانونی خاصی وجود نداشته باشد.
• یک بازار نقدی قوی به منظور ارائه دارایی پایه وجود داشته باشد.
• قیمت‌گذاری‌های دولتی بر روی کالا وجود نداشته باشد که در اصل به عنوان نوعی محدودیت قیمتی در روند معاملات تلقی می‌شود.

کاربرد قراردادهای سلف موازی چیست؟

به عنوان نمونه در نظر داشته باشید که برخی تولیدکنندگان ممکن است در فرآیند تولید محصول با کمبود نقدینگی مواجه شوند که دقیقا در همین بازه زمانی با استفاده از اوراق سلف موازی به پیش فروش نقدی محصولات خود در بازار می‌پردازند و بر همین اساس نقدینگی مورد نیاز آن‌ها برای تولید محصول تامین می‌شود. بنابراین اوراق سلف موازی در اصل ابزاری به منظور تامین نقدینگی شرکت‌ها یا راهی برای تامین سرمایه شرکت‌ها محسوب می‌شود.

کاربرد بعدی اوراق سلف موازی استاندارد این است که با استفاده از آن کسری بودجه دولت را می‌توان تامین کرد. در این فرایند دولت می‌تواند با انتشار اوراق سلف برخی از محصولات و تولید‌ات خود را به مردم پیش فروش کند و در زمان سررسید ارائه محصولات، کالاها را در بازار جهانی به خریداران خود اعطا کند. با این تفاسیر دولت می‌تواند با این ابزار مالی تا حدودی کسری بودجه خود را تامین کند.

انگیزه اصلی تولیدکنندگان و خریداران در پروسه استفاده از اوراق سلف موازی چیست؟

در معاملاتی که بر اساس اوراق سلف موازی صورت می‌گیرد، فروشنده کالا و خریداران دارای برخی از اهداف و انگیزه‌های مالی هستند که در این بخش به این انگیزه‌ها اشاره می‌کنیم:

انگیزه تولیدکنندگان محصول:

• با استفاده از این اوراق، قادر به تامین مالی برای پروسه تولید محصولات خود هستند.
• با استفاده از این ابزار اطمینان دارند که محصولات‌شان پیش از تولید در بازار به فروش می‌رسد.
• امکان برنامه‌ریزی استاندارد برای تولید و فروش محصولات برای تولید‌کنندگان وجود خواهد دارد.

انگیزه خریداران محصول:

• این امکان برای خریداران وجود دارد که برای صنایع پایین دستی، مواد اولیه مورد نیاز را تامین کند.
• با استفاده از این ابزار مالی خریداران نسبت به قیمت مواد اولیه در معامله اطمینان خاطر خواهند قرارداد سلف چیست؟ داشت.
• امکان ایجاد بستر مناسب به منظور سرمایه‌گذاری و کسب سود قابل توجه برای خریداران وجود دارد.

اوراق سلف موازی استاندارد دارای چه مزایایی است؟

اوراق سلف موازی استاندارد همانند سایر اوراق موجود در بازار سرمایه داری برخی مزایا است که در بازار بورس قابل استفاده هستند. در این بخش به شرح مزایای اوراق سلف موازی استاندارد می‌پردازیم:

• تامین مالی برای تولیدکنندگان محصولات و کالاها
• کاهش هزینه‌های معاملاتی
• افزایش نقدشوندگی بازار
• تضمین نقدشوندگی اوراق به دلیل وجود بازارگردان
• معافیت مالیاتی
• دارای عمر کوتاه‌ مدت یک تا ۲ سال
• کشف قیمت روزانه و لحظه‌ای برای کالاها در چارچوب مکانیسم بازار
• دارای حداقل سود تضمین شده که این سود بر اساس رشد قیمت دارایی پایه تا سقف مشخص می‌تواند رشد کند
• امکان خرید و فروش قراردادهای سلف موازی در بازار ثانویه
• ریسک پایین

کارمزد اوراق سلف موازی استاندارد

معاملاتی که بر پایه اوراق سلف موازی استاندارد در بازار بورس کالای ایران انجام می‌شود نهایتا دارای سقف کارمزد 0.000725 به ازای هر قرارداد خرید و فروش خواهد بود. در نظر داشته باشید که در مرحله پذیره‌نویسی اوراق سلف، کارمزد خرید و فروش در اصل به عهده ناشر اوراق خواهد بود.

نحوه خرید اوراق سلف موازی استاندارد چگونه است؟

دقت داشته باشید که به منظور خرید اوراق سلف موازی استاندارد در بازار بورس کالای ایران، باید در گام اول از طریق کارگزاری‌های بورس، برای ثبت ‌نام و دریافت کد معاملاتی اقدام و در مرحله بعدی درخواست خود را مبنی بر استفاده از اوراق سلف موازی استاندارد ثبت کنید. در نهایت بعد از بررسی‌ درخواست شما، این امکان برای‌تان فراهم خواهد شد.

سخن آخر

بازار سرمایه یکی از بهترین بسترهای سرمایه‌گذاری در هر کجای دنیا به شمار می‌آید. در ایران هم این امکان برای تمام افراد فراهم شده که با استفاده از ابزارهای مالی مختلف به معاملات در این بازار بپردازند و در نهایت کسب سود قابل توجه‌ای داشته باشند. ما در این مقاله به معرفی ابزار پرکاربردی به نام اوراق سلف موازی استاندارد در بازار بورس کالای ایران پرداختیم. نحوه استفاده از آن و ویژگی‌های عمده این ابزار مالی و انگیزه‌هایی که برای تولید‌کنندگان و خریداران محصول وجود دارد را عنوان کردیم.

تولیدکنندگان محصولات در اصل با استفاده از اوراق سلف استاندارد قادر هستند که محصولات خود را به صورت نقدی در بازار پیش فروش کنند و با استفاده از سرمایه‌ای که برای آن‌ها حاصل می‌شود امکان مدیریت بهتر پروسه تولید و برنامه‌ریزی‌های مالی برای محصولات جدید را داشته باشند. در اصل این ابزار مالی در بازار بورس کالای ایران به عنوان یک راه حل برای تامین سرمایه محسوب می‌شود که تولید‌کنندگان با استفاده از آن به شکل بهتری قادر به ارائه محصولات خود در بازار هستند و در عوض خریداران هم از بعضی مزایا‌ بهره‌مند می‌شوند.

برای اوراق سلف نمی‌توان رقم دقیقی را به عنوان نرخ سود اعلام کرد و در هر مورد، هنگام انتشار اوراق رقم سود مشخص می‌شود. معمولا نرخ سود این اوراق نسبت به سپرده‌گذاری‌های بانکی بیشتر است و از حداقل 18 درصد به بالا برآورد می‌شود.

اوراق سلف چیست؟

این روزها اخبار متنوعی از بازار سرمایه شنیده می‌شود. دولت برای تامین مالی و جبران کسری بودجه از سازوکارهای مختلفی استفاده می‌کند. چندی پیش اخباری مبنی بر این که دولت قصد دارد سهام خود را در برخی از شرکت‌های بزرگ به‌فروش برساند منتشر شد. به‌دنبال آن پذیره‌نویسی صندوق دارا یکم انجام شد. مابین این اخبار ممکن است خبرهایی در رابطه با اوراق سلف نفتی که دولت قصد عرضه آن را دارد شنیده باشید. در این مقاله قصد داریم به توضیح این که اوراق سلف چه اوراقی هستند بپردازیم.

قرارداد سلف چیست؟

قرارداد سلف، قراردادی است که به‌منظور تامین مالی فروشنده به‌کار می‌رود.

در واقع با استفاده از قرارداد سلف شما وجه مورد نیاز برای تکمیل کالای خود را از مشتری می‌گیرید و در آینده کالای تکمیل شده را در تاریخ قرارداد به او تحویل می‌دهید.

طی این قرارداد کالاها با قیمتی پایین‌تر از قیمت نقدی، به خریداران فروخته می‌شوند. (اگر این قابلیت وجود نداشت، تقریبا استفاده از این قرارداد کارایی خاصی برای خریدار نداشت.)

فرض کنید شما یک سرمایه‌گذار هستید و پیش‌بینی می‌کنید که در ماه‌های آینده برای توسعه کارخانه خود به کالایی نیاز دارید. در مقابل هم مدیر کارخانه‌ای به وجه نقد برای تکمیل محصولاتش نیاز دارد. شما و مدیر کارخانه قرارداد سلف میان خود می‌بندید طی این قرارداد، شما پول خرید محصولات را به‌طور کامل در موقع انعقاد قرارداد پرداخت می‌کنید. معمولا مبلغ پرداختی پایین‌تر از قیمت کالای تکمیل شده است.

در قرارداد سلف تمامی مبلغ هنگام عقد قرارداد از خریدار به فروشنده منتقل می‌شود. اما دارایی پایه در تاریخ سررسید به خریدار تحویل داده می‌شود.

اگر شما این محصولات را برای خود خریده باشید، در واقع کالا را با قیمتی پایین‌تر از قیمت واقعی خود خریداری کرده‌اید و اگر به قصد فروش خریداری کرده باشید می‌توانید از تفاوت قیمت خرید و فروش سود کنید. در این نوع از قرارداد خریدار امیدوار است قیمت کالا در آینده افزایش یابد. به‌طور کلی انگیزه معامله‌گران از عقد قرارداد سلف با هم متفاوت است.

فروشنده یا تولیدکننده قرارداد سلف برای این که بتواند برای فروش و تولید خود برنامه‌ریزی کند به این قرارداد روی می‌آورد. با عقد قرارداد سلف فروشنده از یک طرف مطمئن می‌شود که بعد از تولید محصول، خریداری برای آن وجود دارد و از طرف دیگر مطمئن می‌شود که با کسری بودجه مواجه نخواهد شد.

خریدار این قرارداد می‌تواند با خرید مواد مورد نیاز خود برای تولید و فروش آینده شرکت برنامه‌ریزی کافی را انجام دهد. همچنین دیگر نگرانی بابت افزایش قیمت مواد مورد نظر خود را نخواهد داشت.

محدودیت‌های قرارداد سلف

یکی از محدودیت‌های قرارداد سلف، غیرقابل انتقال بودن آن است. یعنی خریدار این قرارداد باید تا زمان تحویل گرفتن کالا منتظر بماند. به نوعی می‌توان گفت که دارندگان این نوع قرارداد معمولا با مشکل نقدشوندگی مواجه می‌شوند و نمی‌توانند نسبت به تغییرات قیمت واکنش نشان دهند. علاوه بر موارد ذکر شده هیچ بازار ثانویه‌ای برای معامله اوراق سلف وجود ندارد.

برای رفع این مشکل، قراردادی طراحی شده است که پیش از سررسید می‌توان آن را به شخص دیگری انتقال داد، به این قرارداد، قرارداد سلف موازی استاندارد می‌گویند.

قرارداد سلف موازی استاندارد چیست؟

به منظور برطرف کردن محدودیت‌های قرارداد سلف، قرارداد سلف موازی استاندارد طراحی شد. قرارداد سلف موازی استاندارد همانند قرارداد سلف است. با این تفاوت که در این قرارداد دارنده یا خریدار قرارداد می‌تواند قبل از سررسید درج شده و پیش از دریافت مورد ذکر شده در قرارداد، معادل دارایی پایه خریداری شده را به شخص دیگری بفروشد.

قرارداد سلف موازی استاندارد از ابزارهای بازار مالی بورس کالای ایران است. این اوراق برخلاف اوراق سلف قابلیت معامله شدن در بازار ثانویه را دارند. از برتری‌های این اوراق نسبت به اوراق سلف می‌توان به نقدشوندگی آن‌ها اشاره کرد. به دلیل وجود بازارگردان‌ها به راحتی می‌توان این اوراق را به وجه نقد تبدیل کرد. یکی دیگر از برتری‌های این اوراق، معافیت مالیاتی است که بر اساس قانون بازار اوراق بهادار تعیین شده است. برای پوشش ریسکی که نوسانات قیمت برای دارندگان این اوراق ایجاد می‌کند دو ابزار اختیار خرید و فروش تبعی در نظر گرفته شده است.

اختیار خرید تبعی

منظور از اختیار معامله تبعی، اختیاری است که با معامله سلف استاندارد از خریدار به عرضه کننده داده می‌شود. براساس این اختیار عرضه کننده (فروشنده، شرکت تولیدی)، ‌اختیار خرید مقدار مشخصی از دارایی پایه به قیمت اعمال را در تاریخ سررسید خواهد داشت. منظور از قیمت اعمال، قیمتی است که در قرارداد اختیار معامله برای خرید یا فروش دارایی پایه ثبت شده است.

اختیار فروش تبعی

اختیار معامله‌ای است که همراه با معامله سلف استاندارد، از سوی عرضه‌کننده به خریدار داده می‌شود که براساس آن خریدار اختیار فروش مقدار مشخصی از دارایی پایه را با قیمت اعمال شده در تاریخ سررسید خواهد داشت.

معمولا چه کسانی از این اوراق استفاده می‌کنند؟

یکی از راه‌های تامین مالی مناسب برای شرکت‌ها و واحدهای تولیدی که با کسری منابع روبه‌رو می‌شوند استفاده از این اوراق است. پس عرضه‌‌کنندگان این اوراق، شرکت‌های تولیدی هستند.

در مقابل عرضه‌کنندگان، خریداران قراردارند. منظور از خریداران، سرمایه‌گذاران و افرادی است که منابع مالی مازاد دارند. این افراد می‌توانند شخصیت‌های حقیقی یا حقوقی باشند که به دنبال کسب منفعت و سود هستند. شما می‌توانید از طریق پنل کارگزاری خود این اوراق را خریداری کنید.

مزایای استفاده از قرارداد سلف موازی استاندارد برای سرمایه‌گذار

از مزایای این قراردادها می‌توان به سود تضمین شده‌ای که در یک بازه زمانی مشخص به شما تعلق می‌گیرد اشاره کرد. منظور از سود تضمین شده چیست؟

وقتی که عرضه کننده به خریدار همراه با قرارداد، یک اختیار فروش تبعی می‌دهد، به این معنی است که اگر در تاریخ سررسید قیمت کالا پایین‌تر از قیمت توافقی در اختیار فروش باشد، دارنده اختیار معامله اگر بخواهد می‌تواند از اختیار خود استفاده کند و عرضه کننده موظف است که با همان قیمت درج شده در اختیار، کالاها را خریداری کند. در این صورت یک سود تضمین شده‌ای به شما تعلق می‌گیرد. اگر قیمت دارایی پایه به مقدار زیادی افزایش یابد، علاوه بر سود تضمین شده، یک سود مازاد هم به شما تعلق خواهد گرفت.

در صورتی که در تاریخ سررسید قیمت کالا بسیار بیشتر از قیمت توافقی یعنی همان قیمت اعمال باشد، شما حق این را دارید که اختیار فروش خود را اعمال نکنید و کالاها را با قیمت بالاتر در بازار عادی بفروش برسانید.

مزایای استفاده از قرارداد سلف موازی استاندارد برای ناشر

همان‌طور که در توضیح اختیار خرید تبعی گفتیم، این اختیار در کنار قرارداد سلف استاندارد از خریدار به عرضه کننده داده می‌شود. یعنی ناشر یا همان عرضه‌کننده این اختیار را دارد که در سررسید با قیمت اعمال شده، دارایی را بخرد یا نخرد.

اگر در تاریخ سررسید قیمت بازار کالا بیشتر از قیمت توافق شده در اختیار خرید باشد، ناشر می‌تواند اختیار خرید خود را فعال کرده و سرمایه‌گذار موظف است که با همان قیمت درج شده در قرارداد کالا را به ناشر بدهد. با این اختیار ناشر دربرابر نوشانات قیمتی دارایی پایه در پآینده مصون می‌شود.

اگر قیمت روز دارایی پایه یا همان کالا، پایین‌تر از قیمت درج شده در اختیار باشد، ناشر می‌تواند از اختیار خرید خود استفاده نکند و در بازار آزاد کالا را با قیمت پایین خریداری کند.

ریسک نقدشوندگی اوراق سلف موازی استاندارد

با توجه به عدم استفاده عموم مردم از این اوراق، ممکن است با خود فکر کنید که نقدشوندگی این اوراق بسیار کم است. اما نگران نباشید رکنی به نام بازارگردان در بازار این اوراق وجود دارد. اگر قصد فروش اوراق خود را داشته باشید اما مشتری در بازار برای آن وجود نداشته باشد بازارگردان این اوراق را خریداری می‌کند، پس دیگر نگرانی بابت نقدشوندگی این اوراق نباید داشت.

در سایت مدیریت فناوری بورس تهران می‌توان نمادهای مورد معامله در بازار سلف موازی استاندارد را مشاهده کرد. با جستجوی نماد مورد نظرتان و یا عبارت سلف می‌توانید نمادهای مورد نظرتان را بیابید.

لیست اوراق سلف موازی استاندارد قابل معامله در بازار ثانویه

همان‌طور که در شکل بالا می‌بینید. نمادهای مرتبط با اوراق سلف معمولا ترکیبی از حروف ع و س با نام شرکت و یا کالای پایه‌ای که طی قرارداد خرید و فروش می‌شود، هستند.

تا اینجای کار در رابطه با این که قرارداد سلف چیست و چرا قرارداد سلف موازی استاندارد طراحی شد صحبت کردیم و گفتیم که استفاده از این قراردادها چه مزایایی برای ناشر و خریدار دارد.

در ادامه توضیح می‌دهیم که چه کالاهایی در قالب این اوراق معامله می‌شوند و نحوه انتشار این اوراق به چه صورت است.

دارایی‌هایی که در قالب قرارداد سلف موازی استاندارد معامله می‌شوند باید چه ویژگی‌هایی داشته باشند؟

اولین ویژگی دارایی پایه این است که باید قابلیت انتقال فیزیکی کالا وجود داشته باشد. شمش فولاد، ورقه گرم فولاد، سنگ آهن، نفت و. از نمونه‌هایی هستند که در تاریخ سررسید عرضه‌کننده می‌تواند آن‌ها را به خریداران تحویل دهد.

کالاهایی می‌توانند در قالب این قرارداد معامله شوند که هیچ محدودیت قانونی و قیمتی برای آن‌ها وجود نداشته باشد. منظور از محدودیت قیمتی این است که این دارایی پایه از طریق دولت قیمت‌گذاری نشده باشد و بتوان آن را توسط معاملات انجام شده در بازار قیمت‌گذاری کرد.

سازوکار انتشار اوراق سلف موازی استاندارد

اگر شرکتی بخواهد یکی از دارایی‌های پایه خود را در قالب قرارداد سلف جهت تامین مالی بفروشد باید رویه اجرایی زیر را طی کنند.

اولین گام مراجعه به یک نهاد مالی به عنوان مشاور پذیرش است. طی این مرحله علاوه‌بربر عقد قرارداد و تهیه امیدنامه، باید با متعهدان پذیره‌نویسی، بازارگردان و. هم صحبت شود. توجه داشته باشید که نهاد مالی مورد نظر دارای مجوزهای لازم جهت انجام کارها داشته باشد.

در گام دوم لازم نیست شما کاری انجام دهید، مشاور پذیرش که در گام اول به آن مراجعه کردیم به نمایندگی از ما به شرکت بورس کالا مراجعه می‌کند و مدارک و مستندات لازم را جهت بررسی به آن تحویل می‌دهد.

در گام سوم هم مشاور پذیرش به تودیع تضمین‌های مورد قبول شرکت سپرده‌گذاری مرکزی و تسویه وجوه می‌پردازد.

در گام آخر، در صورت عدم وجود مشکل در فرایند طی شده، مشاور پذیرش به بورس کالا جهت انتشار اوراق سلف موازی مراجعه می‌کند.

نظرات ارزشمند شما

لطفا اگر این مطلب برایتان مفید بود، سوال و یا نظری درباره آن داشتید، در انتهای همین صفحه نظر خود را ثبت بفرمایید.